Trần Quý Cáp lúc nhỏ tên là Nghị, sau đổi Quý Cáp, tự Dã Hàng, Thích Phu, hiệu là Thái Xuyên. Sinh năm 1870 (Canh Ngọ) tại thôn Thai La, làng Bất Nhị , nay là xã Điện Phước, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam.
Đền thờ Trần Quý Cáp ở Diên Khánh
Xuất thân trong một gia đình nông dân nghèo nhưng hiếu học. Lúc tuổi trẻ, ông đã nổi tiếng là một trong sáu học trò lỗi lạc của cụ Đốc học Mã sơn Trần Đình Phong tại trường Thanh Chiêm cùng với Phạm Liệu, Nguyễn Đình Hiến, Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng và Phan Quang.
Năm 1904, đỗ Tiến sĩ, được vua Thành Thái ban cờ “Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ, xuất thân đệ nhất danh” và biển “Ân tứ vinh qui” .
Năm 1905, ông cùng các đồng chí Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng định vào Nam hô hào công cuộc Duy Tân.
Năm 1907, Ông làm Giáo thọ ở phủ Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. Ông khởi xướng cách mạng giáo dục, dạy chữ quốc ngữ, tổ chức tập thể dục, cải cách y phục gọn gàng vì thế ông bị thuyên chuyển vào Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa.
Năm 1908, nhân dân Quảng Nam nổi lên xin sưu, kháng thuế, sau lan ra nhiều tỉnh. Thực dân Pháp và Nam triều thẳng tay đàn áp. Các nhà cách mạng ở địa phương gửi tin tức vào cho Ông. Thư bị phát giác, Ông bị bắt và bị khép vào tội mưu phản , lãnh án bị chém ngang lưng tại Khánh Hòa ngày 17 tháng 5 năm 1908 ( Mậu Thân ). Sau này, di hài Ông được bạn bè và thân nhân đưa về an táng tại quê nhà.
Ông đã sống một đời khinh tài, trọng nghĩa, xứng đáng với tám chữ “Sanh ư đạo đức , Tử ư khí tiết”.
Ông mất đi, đất nước mất một nhà yêu nước với chí hướng cải cách giáo dục, canh tân đất nước.